İnsanlığın ilk eylemidir yürüyüş.  Dört ayak üstünde ilerleyen Homo erectusun,  ayağa kalkarak yürümesiyle başlar uygarlık yolculuğu. Antropolog Marvin Harris’in dediği gibi “ilkin ayak vardı”.

Büyük göçün,  günümüzden iki milyon yıl önce Afrika’da başladığını bilim insanları tespit etmiş.  100 bin yıl önce de Homo sapiensler ( bilen insanlar) dünyanın çeşitli kıtalarına yayılırlar. Asırlar boyu göçebe ,avcı, toplayıcı  olarak yaşamlarını sürdürürler. Daha sonra Mezopotamya bölgesinde  tarım toplumuna geçişin temelleri atılır.  Yerleşik hayatla beraber  göçebelik devam eder. 13 bin yıl öncesine kadar av peşinde koşan insan, bu sefer verimli arazi ve otlak  arayışına girecektir. Şüphesiz bu arayış sadece karın tokluğu ya da barınma amacıyla olmaz. İklim,  deprem, sel, kuraklık gibi afetler, göçlerde önemli bir faktör teşkil eder.

Tarihten tecrübe edinilmiştir ki bu gezinmeler sonucu sosyo kültürel  alış verişler ve birikimler  oluşur.

“İlk tarımın başlangıcı göçebe toplumlardır, ticaretin ilk safhası göçmenlerin başlattığı ticarettir, tarım haricinde ortaya çıkan özel zanaatkarlar, gezginler olmuştur. Dinlerin kurucuları, ilk şairler,ilk felsefeciler ve müzisyenler ve dönemlerin büyük aktörleri  oluşmuştur.” (Bücher, 190;.346)

AMERİKA’NIN KEŞFİYLE GÖÇ

Eski çağları geride bırakarak, yakın zamanlara gelelim isterseniz.

Dünya’daki büyük göç olaylarından biri  Amerika’nın keşfiyle gerçekleşir. (Yakın zaman dedim ya, 10.000 yıl öncesine göre 1492 yılı  yakın zaman sayılır değil mi)   Verimli bakir topraklara Avrupalılar akın akın göç ederler. Yeni Dünya  göçmenleri,  çok kazanmanın hırsı içinde yerlilere uyguladıkları asimile politikaları zulmü de aşan dereceye varır. 

TÜRKLER’İN ANADOLU’YA GELİŞİ

Türklerin 1071’de Anadolu’ya göçmelerini ise Nazım şöyle şiirleştirir;

“Dört nala gelip Uzak Asya’dan

Akdeniz’e bir kısrak başı gibi uzanan

Bu memleket bizim…”

ERMENİ SOY KIRIMI VE MÜBADELE

1915 de Osmanlı devleti Ermenilere büyük bir sürgün politikası uygular. Sürgün soykırıma dönüşür. Ermeni halkı Anadolu’dan Suriye topraklarına sürülür. Çileli ve  uzun yolculukta yalın ayak yürüyen, açlığa susuzluğa dayanamayan bir yığın insan ölür. Katledilenlerle birlikte bir milyon Ermeni yok edilir. Geriye acı ve dert yüklü utanılası bir tarih kalır. Bir de hüzünlü  Sarı Gelin türküsü. 

Cumhuriyet tarihinin en büyük göçü 1923 yılında Lozan Barış anlaşmasıyla yaşanmıştır. Türkiye ile Yunanistan arasında imzalanan mübadele sözleşmesiyle yığınlarca insan zorunlu göçe tabi tutulur.  Değiş tokuş anlamına gelen mübadele ile milyonlarca insan yerinden yurdundan edilir.  Türkiye Yunanistan’a bir buçuk milyon Rum  gönderir. Yunanistan’da Türkiye’ye 500 bin Türk gönderir.  Mübadiller (göç zorunluları) evlerini, tarlalarını, komşularını, hatıralarını, ne var ne yok her şeylerini bırakarak bilmedikleri diyarlara gitmek zorunda kalırlar.  Her iki ülkenin vatandaşları bulundukları coğrafyada Balkan savaşından sonra ırkçılığa maruz kalmışlar, canlarını kurtardıklarına bir yönüyle sevinmişlerdi.  Diğer yönden aşsız, ekmeksiz bir başlarına ortada kaldılar. Hükümetin tahsis ettiği topraklar onların yaralarını sarmaya yetmemişti. 

Mübadele olayı üzerinden bir asır gibi bir süre geçmesine rağmen toplumlar  üzerinde yarattığı travma, sanatta, edebiyatta, tiyatroda hala var olagelmiştir.

ALMANYA GÖÇÜ

Yine Almanya’da Hitler katliamında binlerce Yahudi  halkı, aydın,  yazar, bilim insanı göç ederek canlarını kurtarmışlardır

Göç o kadar var olmuş ki milletlerin hayatında. Hiçbir toprak parçası yoktur ki karış karış yürünmüş olmasın. Hiçbir edebiyat eseri ve dahi hiçbir sanat yapıtı yoktur ki göç olgusunu işlemesin.   

Almanya'ya ekmek parası kazanmak  için giden yüzbinlerce Türkiyeli vatandaş nasıl işlerde çalıştıklarını  Günter Wallraff , “En Alttakiler” adlı kitabında en çarpıcı yanıyla anlatır. 1961 yılında bando törenleriyle karşılanan Türkiyeli göçmenler Almanya’daki ekonomik kalkınmanın tüm yükünü sırtlanır. En ağır işlerde, en tehlikeli ve pis yerlerde çalıştırılır. Nazım dayanamaz, haykırır! 

“Kapansın el kapıları/Bir daha açılmasın/Yok edin insanın/İnsana kulluğunu” 

Güzelim ülkemizde sayıları milyonları bulan yurdumun gurbetçileri, Almanya’da sevdiklerine ve memleketlerine hasret kalır. Almanya’da yetişmiş sanatçı Yüksel Özkasap yanık yanık söyler  türküsünü;

“Ayrı düştüm vatanımdan Yurdumdan/Sermayem yok servetim yok elimden/Bilinmiyor yoksulların dilinden/Almanya’ya mecbur ettin yoksulluk beni/Çekmem şu gurbeti gelse elimden/Anamdan babamdan ettin yoksulluk beni “

Bekir Yıldız yazar “Alman Ekmeği” yapıtında göçmenlerin para kazanmak için neler yaşadıklarını anlatırken şu sözleri ekler;  

“Kadere inanmamış olsalardı, açlık sorununu memleketlerinde hallederlerdi. Almanya'ya gelmeye gerek kalır mıydı? Bilirsiniz, özellikle köleler, dinlerine ve örflerine bağlı yetiştirilir.”

 Almanya ve diğer ülkelere el açma o zamanki hükümetin ayıbıdır. Maalesef ki hala bu ayıp o kadar çok tekrar etmiştir ki devletin ayıbı haline gelmiştir.  

60 yıl önce okuma yazma bile bilmeyen insanlar, yoksulluk yüzünden istemedikleri, bilmedikleri  diyarlara gidiyorlardı. 

Bugünün gençleri eğitimli, dil bilerek donanımlı halde isteyerek, hatta büyük bir hayranlıkla  gidiyorlar. Kendilerine ait odalarda test çözerek, İngilizce öğrenerek yetişen gençler Türkiye gibi, neresinden tutsan, her tarafından dökülen bir ülkede yaşamak istemiyorlar. Ki bu ülke doğup büyüdükleri  yer olsa bile. Suç onlarda mı? Tabi ki de değil. Nedenler çok onları haklı çıkartacak.  Bunları açıklamayı bir sonraki yazıma bırakıyorum. 

DEPREM GÖÇÜ

Yaklaşık bir ay önce, Güney Doğu’da insanlar derin uykudayken acımasız bir katliama dönüştürülen depremle sarsıldı, binalar yıkıldı, yollar yarıldı.  Yığınlarca insanımız, evsiz yurtsuz, aç açıkta kaldı . Ölenlerin yaralananların haddi hesabı olmadı.  Geride kalan milyonlarca  insan büyük göç yoluna düştü. Dile kolay, şu anda ülkemizin on bir ili ve çevresi viran halde. Güzel yurdum harap, güzel yurdum üzgün. Tırlarla yardım gönderen, deprem yerinde dağıtım yapan halktan insanlar, unutturulmak istenen dayanışmayı hatırlattı. Temennim bu büyük şerden büyük hayır doğarak gelişen dayanışmanın bilimselliğe yani sosyalizme dönüşmesi.

 Bu yazımda tarihte ve bugünde yaşanan göç olaylarını anlattım. Araştırmalarımda gördüm ki bütün göçler, aç gözlü barbar insanın yarattığı sistemin kahrolası felaketi. Yani zorunlu ve travmatik  göçlerin önlenmesi mümkün. Godot’yu beklemeye gerek yok. Halkların artık  örgütlenerek hakkını aramasını bilmesi gerekiyor. Burada aydın ve yazarlara çok iş düşüyor.